تنگی دریچه میترال و یا همان تنگی میترال به معنای باریک شدن راه عبور خون از طریق این دریچه ‌یا مسدود شدن کامل دریچه است. تنگی دریچه باعث بازگشت خون به بطن چپ قلب می‌شود. اکثر افراد بزرگسالی که به تنگی دریچه میترال مبتلا می‌شوند در زمان کودکی به تب روماتیسمی‌ مبتلا شده‌اند. تنگی و افتادگی دریچه میترال همچنین با بالا رفتن سن و تشکیل رسوبات کلسیم در دریچه‌ی قلب نیز ایجاد می‌شود. تب روماتیسمی، در حال حاضر در ایالات متحده نادر، اما هنوز هم در کشورهای در حال توسعه رایج است. در صورت عدم درمان، تنگی دریچه میترال می تواند منجر به عوارض شدید قلب شود.

دریچه میترال چیست؟

قلب انسان مانند یک تلمبه ساخته شده از ماهیچه است که خون را به سراسر بدن پمپ می‌کند. این عضو از دو دهلیز و دو بطن تشکیل شده است. میترال دریچه‌ای است که اجازه می‌دهد خون از یک محفظه قلب، دهلیز سمت چپ، به دیگری که به آن بطن چپ گفته می‌شود جریان پیدا کند. باریک شدن راه جریان خون یا مسدود شدن آن به هر دلیلی موجب بروز مشکلات متعدد برای فرد خواهد شد که تنگی دریچه میترال یکی از آنهاست.

علت تنگی دریچه میترال

این مشکل تقریبا همیشه در اثر تب رماتیسمی ایجاد می‌شود و در مواردی نادر یک بیماری مادرزادی است، تب رماتیسمی در کودکی پس از گلو دردِ مزمنِ درمان نشده یا تب سرخک مشاهده می‌شود. منظور از تنگی دریچه میترال باریک شدن قسمت ورودی دریچه می‌باشد. تنگ شدن دریچه میترال، جریان خون از دهلیز به بطن چپ را محدود می‌کند. این اتفاق باعث کاهش حجم اکسیژن خون شده، که منجر به احساس خستگی، کمبود نفس و افزایش ضربان قلب می‌شود. حجم فشار خون باقیمانده در دهلیز چپ افزایش پیدا می‌کند که باعث بزرگ شدن دهلیز چپ و از طرفی جمع شدن مایعات در ریه می‌گردد.  تنگی دریچه میترال علامتی ندارد،  مگر در مواردی که پیشرفت کرده باشد.

وقتی علائم تنگی دریچه برای اولین بار ظاهرمی می‌شود معمولا خفیف هستند، شما ممکن است چند علامت را به طور هم زمان داشته باشید. از اولین علائم این بیماری تنگی نفس هنگام فعالیت بدنی است که ممکن است برای شما عادی به نظر برسد. در موارد پیشرفته تر در زمان استراحت هم فرد دچار تنگی نفس می‌شود. همچنین تپش قلب شدید از عوارض رایج تنگی دریچه میترال است. از دیگر عوارض تنگی دریچه میترال می‌توان به  خستگی، درد در ناحیه قفسه سینه، سرفه، تورم در مچ پاها و داشتن گونه‌های صورتی است.

ایا تنگی دریچه میترال خطرناک است

تنگی میترال در صورت عدم کنترل می‌تواند منجر به نارسایی قلبی شود.   یکی دیگر از عوارض تنگی دریچه میترال سکته مغزی است. همچنین این عارضه در بعضی موارد باعث عفونت در قلب  و همچنین ضربان  نامنظم آن می‌شود. از زمان شروع علائم، افراد در طی هفت تا نه سال به شدت ناتوان می‌شوند. در این افراد تنگی نفس حتی ممکن است هنگام استراحت رخ دهد. بعضی از افراد فقط وقتی از بالش بلند می‌شوند و به صورت قائم می‌نشینند می‌توانند راحت نفس بکشند.

اگر فشار زیاد در ریه‌ها منجر به ترکیدن رگ یا مویرگ شود، ممکن است فرد خون بالا بیاورد. این خون معمولا کم است اما در صورت مشاهد فرد باید فورا توسط پزشک معاینه شود زیرا نشان دهنده تنگی شدید دریچه میترال یا مشکل جدی دیگری است.

علائم تنگی دریچه میترال

ممکن است شما با تنگی دریچه میترال احساس راحتی کنید، یا ممکن است برای چندین دهه علائم کمتری داشته باشید. این عارضه قلبی معمولا در طول زمان به آرامی پیشرفت می‌کند. در صورت پیشرفت ، حتما با متخصص قلب مشورت کنید. این علائم عبارتند از:

• ضعف نفس، به خصوص با فشار و یا زمانی که شما دراز بکشید
• خستگی، به خصوص در هنگام افزایش فعالیت بدنی
• تورم پاها
• طوفان قلبی (احساس ضربان قلب سریع و دلهره آور)
• سرگیجه یا خستگی
• سرفه کردن همراه با خون
• ناراحتی قفسه سینه یا درد قفسه سینه

ممکن است علائم تنگی دریچه میترال در هر زمانی که ضربان قلب شما افزایش می یابد، مانند در طول ورزش، ظاهر شود یا بدتر شود. قسمتی از ضربان قلب سریع ممکن است همراه با این علائم باشد یا ممکن است بواسطه بارداری یا سایر استرسهای بدن مانند عفونت ایجاد شود.

در تنگی دریچه میترال، فشار ایجاد شده در قلب پس از آن به ریه ها منتقل می شود، که منجر به ایجاد مایع (احتقان) و تنگی نفس می شود.

علائم تنگی دریچه میترال اغلب در بین ۱۵ تا ۴۰ سالگی در کشورهای توسعه یافته ظاهر می شود اما در هر سنی حتی در دوران کودکی ممکن است رخ دهد.

تنگی دریچه میترال همچنین ممکن است علائمی را نشان دهد که پزشک شما در طول معاینه شما پیدا کند. این ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• صدای زمزمه قلب
• تجمع مایع در ریه ها
• ریتم قلب نامنظم (آریتمی)

در صورت ایجاد خستگی یا تنگی نفس در طول فعالیت بدنی، دلایل ضربان قلب یا درد قفسه سینه، برای تحت درمان قرار گرفتن با پزشک خود تماس بگیرید.

علل تنگی دریچه میترال

تب روماتیسمی

عارضه ای از گلودرد و تب روماتیسمی می تواند به دریچه میترال آسیب برساند. تب روماتیسمی شایع ترین علت است. تب روماتیسمی می‌تواند به دریچه میترال آسیب برساند و باعث می شود که فلپ ها ضخیم تر و یا فیوز شوند. علائم و نشانه های تنگی این دریچه ممکن است برای سال ها نمایان نشود.

رسوبات کلسیم با گذشت زمان

سپرده های کلسیم می توانند در اطراف حلقه اطراف دریچه میترال (annulus) ایجاد شوند که گاهی اوقات باعث ایجاد این تنگی می‌شود.

علل دیگر در موارد نادر

نوزادان با یک دریچه میترال محدود (نقص مادرزادی) ایجاد می شود که در طول زمان مشکلات ایجاد می کند. دیگر علل نادر عبارتند از تشعشعات به قفسه سینه و برخی از بیماری های خود ایمنی مانند لوپوس است.

تنگی دریچه میترال در بارداری

یکی از شایع ترین مشکلات قلبی زنان در دوران بارداری تنگی دریچه میترال است. در هنگام بارداری  با توجه به افزایش حجم خون، ضربان قلب و همچین برون ده قلبی تا حد زیادی فشار روی دهلیز چپ افزایش پیدا می‌کند که این امر باعث تجمع مایع در ریه و در پی آن سختی تنفس می‌شود که می‌تواند باعث مشکلات ریوی شود. البته لازم به ذکر است در مادران سالم در ماه‌های آخر بارداری، تنگی نفس در اثر فعالیت دیده می‌شود و خانم‌ها باید بدانند که قادر نیستند مانند دوران قبل از بارداری فعالیت بدنی داشته باشند.

بهتراست بیماران قبل از بارداری معاینه شوند، در طول دوران بارداری و اوایل زایمان توسط تیمی از متخصصان از جمله متخصص زنان و زایمان، قلب و عروق و بیهوشی از نزدیک مورد مراقبت قرار بگیرند. این پزشکان با توجه به شرایط مادر تصمیم خواهند گرفت که بیمار زایمان خود را به صورت طبیعی انجام دهد یا سزارین اتفاق بیافتد.

در صورتی که مراقبت‌های قبل از بارداری صورت نگیرد ممکن است حملات قبلی تشدید شود و حتی بیمار مجبور به سقط درمانی جنین گردد.

 تنگی دریچه میترال در کودکان

تشخیص بیماری‌های قلبی در کودکان بسیار سخت است، زیرا هیچگونه علائم ظاهری از خود نشان نمی‌دهند. البته علائم این بیماری در کودکان با نوزادان متفاوت است. این علائم در کودکان به صورت خستگی زود هنگام در زمان بازی با دوستان بروز می‌کند. ضربان قلب بالا یک نشانه دیگر مشکلات میترال در کودکان است. البته این نشانه‌ها به نحوی نیست که والدین متوجه آن شوند،  در بسیاری موارد پزشکان از روشهای مختلف این نارسایی را تشخیص می‌دهند. در بعضی از موارد کودکانی که دچار این مشکل قلبی هستند، نیاز به درمان فوری ندارند. از آنجایی که تنگی این دریچه بر روی هر کودک اثر متفاوتی دارد، بهتر است برای کسب اطلاعات درست و گرفتن برنامه درمانی که نیازهای کودک را برطرف می‌سازد به پزشک معتمد خود مراجعه کنید. درصورت تشخیص تنگی دریچه میترال در کودکان جراحی رایج ترین روش درمان است.

تنگی دریچه میترال در نوزادان

به  طور کلی  نارسایی قلبی در نوزادان و شیرخواران یا مادرزادی است یا اکتسابی، در هنگام جنینی بعد از تشکیل قلب در هشت هفتگی بیماری‌های قلبی  از جمله تنگی دریچه میترال هم ایجاد می‌شود که می‌تواند بر اثر عوامل محیطی یا ژنتیکی باشد. هنگامی که نوزاد با تنگی درچه میترال به دنیا می‌آید، پزشک علت دقیق آن را نمی‌داند. اینکه هردوی والدین مبتلابه تنگی میترال باشند در ابتلای فرزندشان به این بیماری بی تاثیر نیست همچنین مصرف داروهای خاص از جمله داروی دیابت در طول بارداری می‌تواند ریسک ابتلا به نارسایی قلبی را افزایش دهد.

غربالگری راهی برای تشخیص زودهنگام این بیماری است. در بیشتر موارد این مشکلات خفیف بوده و درمان میابند اما اگر به موقع تشخیص داده نشوند می‌توانند مشکلاتی را برای نوزاد ایجاد کنند. در نوزادان پس از هفته دوم تولد، علائم نارسایی قلبی به صورت خسته شدن زود هنگام از  شیر خوردن و تعریق زیاد بروز می‌کند که  این امر مانع جذب میزان کالری لازم توسط نوزاد و موجب اختلال در وزن‌گیری کودک می‌شود. والدین از روی این علامت می‌توانند متوجه مشکل قلبی فرزند خود شوند. یکی دیگر از نشانه‌های  انواع نارسایی قلبی در نوزادان عفونت‌های مکرر ریوی است.

درمان تنگی دریچه میترال

درمان این مشکل قلبی می‌تواند بسته به علائم و شدت بیماری متفاوت باشد. بهترین متخصص قلب و عروق معمولا با استفاده از گوشی پزشکی و شنیدن صدای قلب قادر به تشخیص تنگی دریچه میترال هستند. برای اطمینان از اکو، نوارقلب و رادیوگرافی قفسه سینه استفاده می‌کنند. نوار قلب کمک می‌کند تا پزشکان مشکلات مربوط به ریتم ضربان قلب را بررسی کنند. رادیوگرافی قفسه سینه به پزشکان امکان می‌دهد تا موقعیت قلب و شش‌ها را بررسی کرده و علت تنگی نفس را دریابند.

درمان دارویی

داروها نمی‌توانند نقص این دریچه را بر طرف کنند. اما ممکن است پزشکان برای کنترل عوارض تنگی دریچه میترال دارو تجویز کنند. مثلا دارو‌های رقیق کنند خون برای جلوگیری از تشکیل لخته یا داروی‌های ادرار آور برای کم کردن حجم و فشار خون در ریه ها. همچنین از مسدود کننده‌های بتا برای کاهش شدت ضربان قلب ناشی از این مشکل قلبی استفاده می‌کنند.  در صورت رضایت بخش نبودن کنترل علائم از طریق مصرف دارو دریچه میترال معمولا با جراحی یا روشی با حداقل تهاجم قابل ترمیم یا تعویض است. در رایج ترین روش با استفاده از بالن می‌توان دریچه را باز کرد، در این روش، یک سوند به همراه بادکنکی که روی نوک آن قرار دارد از طریق رگی که معمولا در پا قرار دارد وبه قلب منتهی می‌شود وارد شده و پس از عبور از دریچه بادکنک متورم می‌شود که باعث باز شدن دریچه می‌گردد.

عمل جراحی

اگر که دریچه کاملا به هم چسبیده باشد و امکان باز کردن از طریق بالن وجود نداشته باشد عمل جراحی برای جداکردن آن انجام می‌شود. در صورتی که دریچه خیلی آسیب دیده باشد ممکن است با جراحی دریچه مصنوعی جایگزین شود. دریچه‌های مصنوعی انواع مختلفی دارند بعضی از آن‌ها سالها کار می‌کنند و بعضی دیگر باید عوض شوند. در صورت تعویض دریچه میترال، برای پیشگیری از عفونت قلب، قبل از اعمال جراحی پزشکی یا دندان پزشکی به این افراد آنتی بیوتیک داده می‌شود. بسیاری از پزشکان معتقدند ترمیم دریچه میترال بهتر از تعویض آن است زیرا در این صورت فرد دیگر بیمار به حساب نمی‌آید و تنها چند ماه بعد از عمل ترمیم، نیاز به مصرف داروی‌های ضد انعقاد خون داشته و بعد از آن نیاز به مراقبت خاصی ندارد.

در ادامه بخوانید:

معرفی بهترین روغن برای درمان واریس پا

دکتر سپیده پزشکی، متخصص قلب و عروق و فلوشیپ بیماری‌های قلبی مادر زادی از سوئيس