دیابت به گروهی از بیماری‌هایی اطلاق می‌شود که بر چگونگی مصرف قند (گلوکز) توسط بدن تأثیر می‌گذارد. گلوکز ماده ای حیاتی برای سلامت شما محسوب می‌شود زیرا منبع انرژی مهمی برای سلول‌هایی است که عضلات و بافت‌های بدن شما را تشکیل می‌دهند. گلوکز منبع اصلی سوخت مغز نیز می‌باشد.

علت اصلی ابتلا به دیابت بسته به نوع آن، متفاوت است. اما صرف نظر از نوع آن، دیابت باعث افزایش قند خون شما می‌شود. قند بیش از حدی در خون می‌تواند به مشکلات جدی سلامتی منجر شود. بیماری‌های دیابتی مزمن عبارت‌اند از دیابت نوع 1 و نوع 2. مشکلات دیابتی بالقوه برگشت پذیر عبارت‌اند از پیش دیابت – زمانی که سطح قند خون شما بالاتر از حد طبیعی است، اما نه تا حدی که بتوان آنرا تحت عنوان دیابت طبقه بندی کرد- و دیابت بارداری که در دوران بارداری رخ می‌دهد و ممکن است پس از زایمان رفع شود.

علائم

علائم دیابت به این بستگی دارد که قند خون شما چقدر بالا است. بعضی از افراد، مخصوصاً افرادی که مبتلا به دیابت نوع 2 هستند، ممکن است در ابتدا عللائمی نداشته باشند. در دیابت نوع 1، علائم سریعاً بروز کرده و شدیدتر می‌شود.

برخی از علائم و نشانه‌های دیابت نوع 1 و 2 عبارت‌اند از:

• افزایش تشنگی
• تکرر ادرار
• احساس گرسنگی شدید
• کاهش وزن به علل نامعلوم
• وجود کتون در ادرار (کتون ها محصول جانبی تجزیه عضلات و چربی ها هستند و وقتی تولید می‌شوند که انسولین به اندازه کافی موجود نباشد)
• خستگی
• تحریک پذیری
• تاری دید
• زخمهای دیربهبود
• عفونت‌های مکرر، مانند عفونت‌های لثه یا پوست و عفونت واژن

دیابت نوع 1 می‌تواند در هر سنی بروز کند، هرچند که اغلب در دوران کودکی یا نوجوانی رخ می‌دهد. دیابت نوع 2، که نوع شایع تر است، می‌تواند در هر سنی بروز کند، هر چند که در افراد بالای 40 سال متداول تر است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

اگر شک دارید که خود یا فرزندتان به دیابت مبتلا هستید. اگر متوجه علائم احتمالی دیابت شده‌اید، به پزشک خود مراجعه کنید. هرچه مشکلات زودتر تشخیص داده شوند، درمان زودتر شروع خواهد شد.
اگر قبلاً مبتلا به دیابت بوده‌اید. پس از تشخیص بیماری، به پیگیری پزشکی نزدیک نیاز دارید تا میزان قند خون شما به حد متعادل برسد.

علل

برای شناخت دیابت، ابتدا باید بدانید که گلوکز معمولاً به چه شکل در بدن پردازش می‌شود.

انسولین چگونه عمل می‌کند؟

انسولین یک هورمون است که از غده ای واقع در پشت و زیر معده (پانکراس) ترشخ می‌شود.
• پانکراس انسولین را به جریان خون منتقل می‌کند.
• انسولین به گردش درآمده و موجب می‌شود که قند وارد سلول ها شود.
• انسولین مقدار قند موجود در خون را کاهش می‌دهد.
• همانطور که سطح قند خون شما کاهش می‌یابد، ترشح انسولین از پانکراس نیز کم می‌شود.

نقش گلوکز

گلوکز – قند – منبع انرژی برای سلول‌هایی است که عضلات و دیگر بافت ها بدن را تشکیل می‌دهند.
• گلوکز از دو منبع اصلیِ حاصل می‌شود که عبارت‌اند از غذا و کبد.
• قند جذب جریان خون می‌شود، یعنی جاییکه با کمک انسولین وارد سلول ها می‌شود.
• کبد، گلوکز را ذخیره و تولید می‌کند.
• هنگامی که میزان گلوکز شما کم است، مانند زمانی که برای مدتی غذا نخورده‌اید، کبد گلیکوژن ذخیره شده را به گلوکز تجزیه می‌کند تا سطح گلوکز در حد نرمال نگه داشته شود.

علل دیابت نوع 1

علت دقیق دیابت نوع 1 مشخص نیست. آنچه مشخص است این است که سیستم ایمنی بدن شما – که معمولاً با باکتری ها یا ویروس‌های مضر مبارزه می‌کند – به سلول‌های تولید کننده انسولین در پانکراس حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برد. این موجب کاهش یا فقدان انسولین در بدن شما می‌شود. بنابراین، قند به جای انتقال به سلول‌های شما، در جریان خون شما شروع به افزایش می‌کند.
به نظر می‌رسد که دیابت نوع 1 به صورت ترکیبی به هر د علل حساسیت ژنتیکی و عوامل محیطی ایجاد می‌شود، گرچه دقیقاً مشخص نیست که این عوامل کدامند. باور بر این است که وزن در دیابت نوع 1 عاملی تاثیرگذار نیست.

علل پیش دیابت و دیابت نوع 2

در پیش دیابت – که می‌تواند به دیابت نوع 2 منجر شود – و همچنین در دیابت نوع 2، سلول‌های شما به انسولین مقاومت نشان می‌دهند و پانکراس قادر به تولید انسولین تا حدی که بر این مقاومت غلبه کند، نمی‌باشد. در نتیجه، قند به جای حرکت به سمت سلول‌های شما که برای انرژی بدن نیاز است، در جریان خون شما افزایش می‌یابد. دقیقاً به همین دلیل است که این موضوع ناشناخته است، هرچند باور بر این است که عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد دیابت نوع 2 نقش دارند. اضافه وزن به شدت با پیشرفت دیابت نوع 2 مرتبط است، اما الزاماً همه افراد مبتلا به نوع 2 اضافه وزن ندارند.

علل دیابت حاملگی

در طول بارداری، جفت (پِلاسِنتا) هورمون‌هایی را برای تحمل حاملگی تولید می‌کند. این هورمون ها سلول‌های شما را به انسولین مقاوم تر می‌کنند. به طور معمول، پانکراس با تولید انسولین اضافیِ کافی برای غلبه بر این مقاومت، به این مهم واکنش نشان می‌دهد. اما گاهی اوقات پانکراس نمی‌تواند این روند را ادامه دهد. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، گلوکز بسیار کمی به سلول‌های شما فرستاده می‌شود و مقدار بسیار زیادی از آن در خون شما باقی می‌ماند و منجر به دیابت بارداری می‌شود

عوامل خطر

عوامل خطر ابتلا به دیابت، به نوع دیابت بستگی دارد.

عوامل خطر ابتلا به دیابت نوع 1

اگر چه علت دقیق دیابت نوع 1 نامشخص است، اما عواملی که مبین افزایش خطر این بیماری هستند عبارت‌اند از:
• سابقه خانوادگی: اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر شما مبتلا به دیابت نوع 1 باشند، خطر ابتلا برای شما نیز افزایش می‌یابد.
• عوامل محیطی: شرایطی مانند قرار گرفتن در معرض بیماری ویروسی ممکن است در دیابت نوع 1 نقش داشته باشد.
• وجود سلول‌های مخرب سیستم ایمنی بدن (آنتی بادی‌های خودکار). گاهی اوقات اعضای خانوادة افراد مبتلا به دیابت نوع 1 برای بررسی وجود آنتی بادی‌های خودکار دیابتی در بدنشان، مورد آزمایش قرار می‌گیرند. اگر شما این آنتی بادی‌های خودکار را دارا باشید، احتمال ابتلا به دیابت نوع 1 در شما افزایش می‌یابد. اما همه کسانی که این آنتی بادی‌های خودکار را دارا هستند الزاماً به دیابت مبتلا نیستند.
• مکان جغرافیایی: بعضی از کشورها مانند فنلاند و سوئد نرخ بالاتری از ابتلا به دیابت نوع 1 را دارا هستند.

عوامل خطر ابتلا به پیش دیابت و دیابت نوع 2

محققان به طور کامل نمی‌دانند که چرا بعضی افراد به پیش دیابت و دیابت نوع 2 مبتلا می‌شوند و برخی دیگر نمی‌شوند. واضح است که برخی عوامل باعث افزایش خطر می‌شوند، از جمله:

• وزن: هرچه بافت‌های چرب تری داشته باشید، سلول‌های شما به انسولین مقاوم تر خواهند بود.
•  بی تحرکی: هر چه کمتر فعالیت داشته باشید، خطر ابتلا افزایش می‌یابد. فعالیت بدنی به شما کمک می‌کند که وزن خود را کنترل کنید، از گلوکز به عنوان انرژی استفاده کنید، و سلول‌های خود را نسبت به انسولین حساس تر کنید.
•  سابقه خانوادگی: اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر شما مبتلا به دیابت نوع 2 باشد، خطر ابتلا برای شما نیز افزایش می‌یابد.
•  نژاد: اگر چه مشخص نیست چرا، اما افرادی با نژادهای خاص – از جمله سیاه پوستان، اسپانیایی تبارها، سرخپوستان آمریکایی و آسیایی آمریکایی ها – در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
•  سن: با افزایش سن، خطر ابتلا به دیابت نیز افزایش می‌یابد. این ممکن است به این دلیل باشد که با افزایش سن، تمایل به ورزش کمتر می‌شود، توده عضلانی از دست می‌رود، و وزن افزایش می‌یابد. اما دیابت نوع 2 در میان کودکان، نوجوانان و بزرگسالان جوان نیز رو به افزایش است.
• دیابت بارداری: اگر هنگام بارداری به دیابت بارداری مبتلا شوید، احتمال ابتلا به پیش دیابت و دیابت نوع 2 در آینده افزایش می‌یابد. اگر شما نوزادی با وزن بیش از 9 پوند (4 کیلوگرم) به دنیا آورده‌اید، در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 هستید.
•  سندرم تخمدان پلی کیستیک: برای زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک – یک بیماری شایع که با دوره‌های نامنظم قاعدگی، رشد بیش از حد مو و چاقی همراه است- خطر ابتلا به دیابت افزایش می‌یابد.
•  فشار خون بالا: فشار خون بالای 140/90 میلی متر جیوه با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 ارتباط دارد.
  میزان تری گلیسرید و کلسترول غیر طبیعی: اگر شما سطح پایینی از لیپوپروتئین با چگالی بالا یا کلسترول “خوب” داشته باشید، خطر ابتلا به دیابت نوع 2 بالاتر می‌رود. تری گلیسرید نوع دیگری از چربی موجود در خون است.. افرادی که سطح بالایی از تری گلیسیرید دارند، با خطر بالاتری از ابتلا به دیابت نوع 2 روبرو هستند. پزشک شما می‌تواند به شما بگوید سطح کلسترول و تری گلیسیرید شما به چه صورت است.

عوامل خطر ابتلا به دیابت حاملگی

هر زن بارداری ممکن است به دیابت بارداری مبتلا شود، اما برخی از زنان در معرض خطر بیشتری نسبت به دیگران قرار دارند. عوامل خطر برای دیابت حاملگی عبارت‌اند از:

•  سن: زنان بالای 25 سال در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این نوع دیابت هستند.
•  سابقه خانوادگی یا شخصی: اگر قبلاً به دیابت مبتلا بوده‌اید، خطر ابتلا افزایش می‌یابد، زیرا پیش دیابت منادی دیابت نوع 2 است. یا اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده، مانند والدین یا خواهر یا برادر شما به دیابت نوع 2 مبتلا باشد، خطر ابتلا برای شما نیز افزایش می‌یابد. اگر در دوران بارداری قبلی دچار دیابت بارداری شده‌اید، اگر نوزاد درشتی به دنیا آورده‌اید، یا اگر جنین مرده به دنیا آورده‌اید، شما در خطر ابتلای بالاتری قرار دارید.
•  وزن: داشتن اضافه وزن قبل از بارداری خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.
•  نژاد: به دلایلی نامشخص، زنان نژاد سیاه پوست، اسپانیایی تبار، سرخپوست آمریکایی یا آسیایی احتمال بیشتری برای ابتلا به دیابت بارداری دارند.

عوارض جانبی

عوارض دیابت طولانی مدت، به تدریج ایجاد می‌شود. هرچه مدت طولانی تری به دیابت مبتلا باشید- و قند خون کمتر کنترل شده تری داشته باشید – خطر عوارض بالاتر خواهد بود. در نهایت، عوارض دیابت ممکن است معلولیت یا حتی مرگ باشد. عوارض احتمالی دیابت عبارت‌اند از:

• بیماری قلبی و عروقی: دیابت به طور چشمگیری خطر ابتلا به انواع مشکلات قلبی عروقی، از جمله بیماری عروق کرونر با درد قفسه سینه (آنژینا)، حمله قلبی، سکته مغزی و باریک شدن شریان ها (آترواسکلروز) را افزایش می‌دهد. اگر دچار دیابت هستید، بیشتر محتمل ابتلا به بیماری قلبی یا سکته مغزی می‌باشید.
•  آسیب عصبی (نوروپاتی): قند اضافی می‌تواند به دیواره‌های عروق خونی کوچک (مویرگ ها) که اعصاب شما را، به خصوص در پاها، تغذیه می‌کنند، آسیب بزند. این مسئله می‌تواند باعث مور مور شدن، بی حسی، سوزش یا درد شود که معمولاً از نوک انگشتان دست یا پا شروع می‌شود و به تدریج گسترش می‌یابد.
  اگر این بیماری درمان نشود، شما تمام احساس در اندام مربوطه را از دست خواهید دارد. آسیب اعصاب که به هضم مربوط می‌شود، می‌تواند باعث مشکلاتی اعم از تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست شود. برای مردان، این مسئله ممکن است منجر به اختلال نعوظ شود.
•  آسیب کلیوی (نفروپاتی): کلیه ها حاوی میلیون ها خوشه عروق خونی کوچک (گلومرولی) هستند که ضایعات خون شما را فیلتر می‌کنند. دیابت می‌تواند به این سیستم فیلترینگ ظریف آسیب برساند. آسیب جدی می‌تواند منجر به نارسایی کلیه حاد برگشت ناپذیر که ممکن است نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه داشته باشد نیز منجر شود.
•  آسیب چشمی (رتینوپاتی). دیابت می‌تواند به عروق خونی شبکیه (رتینوپاتی دیابتی) آسیب برساند و بالقوتاً منجر به کوری شود. دیابت همچنین خطر دیگر مشکلات جدی بینایی مانند آب مروارید و گلوکوم را افزایش می‌دهد.
•  آسیب پا: آسیب عصبی در پا و یا جریان خون ضعیف در پاها باعث افزایش خطر مشکلات مختلف در پاها می‌شود. اگر این مشکل درمان نشود، تاول ها و بریدگی ها ممکن است موجب عفونت‌هایی جدی شود که اغلب به ندرت بهبود می‌یابند. این عفونت ها در نهایت به قطع انگشت پا عضو منجر خواهد شد.
•  مشکلات پوستی: دیابت ممکن است شما را بیشتر نسبت به مشکلات پوستی از جمله عفونت‌های باکتریایی و قارچی، حساس کند.
•  اختلال شنوایی: مشکلات شنوایی در افراد مبتلا به دیابت شایع تر است.
•  بیماری آلزایمر. دیابت نوع 2 خطر ابتلا به زوال عقل اعم از بیماری آلزایمر را افزایش می‌دهد. هرچه کنترل قند خون شما ضعیف تر باشد، خطر بیشتر خواهد بود. اگرچه نظریاتی وجود دارد مبنی بر ارتباط این اختلالات با یکدیگر، اما هنوز هیچ یک از آن‌ها به اثبات نرسیده است.
•  افسردگی: علائم افسردگی در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و نوع 2، امری رایج است. افسردگی می‌تواند بر مدیریت بیماری دیابت تأثیر بگذارد.

عوارض دیابت حاملگی

اکثر زنان مبتلا به دیابت بارداری، نوزادان سالمی به دنیا می‌آورند. با این حال، سطح کنترل نشده یا درمان نشدة قند خون می‌تواند برای شما و نوزادتان ایجاد مشکل کند.
مشکلاتی که ممکن است به علت دیابت حاملگی برای نوزاد شما ایجاد شود:

• رشد بیش از حدی: گلوکز اضافی می‌تواند از جفت عبور کند، و این باعث تولید انسولین بیشتر توسط پانکراس می‌شود. این امر می‌تواند باعث رشد بیش از حدی (ماکروزومی) نوزاد شما شود. اگر نوزاد بسیار درشت باشد، به احتمال زیاد سزارین نیاز خواهد بود.
•  قند خون پایین: گاهی اوقات نوزادانِ مادران مبتلا به دیابت بارداری، پس از تولد دچار افت قند خون (هیپوگلیسمی) می‌شوند، زیرا تولید انسولین در آن‌ها بالا است. تغذیه سریع و گاهی اوقات تزریق گلوکز داخل وریدی می‌تواند سطح قند خون کودک را به حالت طبیعی بازگرداند.
•  ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده: نوزادانِ مادران مبتلا به دیابت بارداری در معرض خطر بالاتری از ابتلا به چاقی و دیابت نوع 2 در بزرگسالی قرار دارند.
•  مرگ: دیابت بارداری درمان نشده ممکن است به مرگ کودک در قبل یا سریعاً بعد از تولد منجر شود.

مشکلات ایجاد شده برای مادر همچنین ممکن است در نتیجه ابتلا به دیابت حاملگی باشد:

• پره اکلامپسی: علائم این مشکل عبارت‌اند از فشار خون بالا، پروتئین بیش از حد در ادرار و تورم پاها. پره اکلامپسی می‌تواند به مشکلات جدی و حتی تهدید کننده جان مادر و نوزاد منجر شود.
•  دیابت بارداری متعاقب: وقتی در یک حاملگی دچار دیابت حاملگی شده باشید، احتمال ابتلای مجدد به آن در حاملگی بعدی افزایش می‌یابد. شما همچنین با افزایش سن، بیشتر محتمل ابتلا به دیابت -معمولاً دیابت نوع 2 – خواهید بود.

عوارض پیش دیابت

پیش دیابت ممکن است به دیابت نوع 2 منجر شود.

پیشگیری

دیابت نوع 1 را نمی‌توان پیشگیری کرد. با این حال، انتخاب شیوه زندگی سالم که به درمان پیش دیابت، دیابت نوع 2 و دیابت حاملگی کمک می‌کند، می‌تواند به پیشگیری از آن‌ها نیز کمک کند:

•  خوردن غذاهای سالم: غذاهای کم چرب و کم کالری و حاوی فیبر بیشتر را انتخاب کنید. بر مصرف میوه ها، سبزیجات و غلات متمرکز شوید. برای اجتناب از دلزدگی، تنوع غذایی را رعایت کنید.
•  فعالیت فیزیکی بیشتر: هر روز 30 دقیقه فعالیت بدنی متوسط داشته باشید. پیاده روی سریع، دوچرخه سواری، و شنا می‌توانند از جمله گزینه‌های انتخابی باشند. اگر ورزش شدید برای بلند مدت برایتان مقدور نیست، می‌توانید آنرا به جلسات کوتا ه تر در طول روز تبدیل کنید.
•  کاهش وزن بیشتر: اگر اضافه وزن دارید، کم کردن حتی 7 درصد از وزن بدن – به عنوان مثال اگز وزن شما 200 پوند (90.7 کیلوگرم) است، 7 درصد برابر است با 14 پوند (6.4 کیلوگرم)- می‌تواند خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهد.

سعی نکنید در دوران بارداری وزن کم کنید. با پزشک خود در این مورد صحبت کنید که چه میزان افزایش وزن در طول بارداری مشکلی برای سلامتی شما ایجاد نخواهد کرد. برای حفظ وزن خود در محدوده ای سالم، بر تغییرات دائمیِ عادات غذایی و ورزش متمرکز شوید. با یاد آوردن مزایای کاهش وزن، مانند داشتن قلب سالم‌تر، انرژی بیشتر و اعتماد به نفس بالاتر، به خود انگیزه دهید.
گاهی اوقات مصرف دارو نیز یکی از گزینه‌های پیش روست. داروهای خوراکی دیابت مانند متفورمین (گلوکوفاژ، گلومتزا، …) ممکن است خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را کاهش دهند اما انتخاب شیوه زندگی سالم همچنان امری ضروری است. قند خون خود را حداقل یک بار در سال بررسی کنید تا مطمئن شوید که دیابت نوع 2 ندارید.

مطالب مرتبط:
15 عامل خطر در فشار خون بالا

بهترین روغن برای درمان واریس