تنگی دریچه ریوی به طور معمول به دلیل نقص مادرزادی قلب رخ می‌دهد. با این وجود در موارد نادری، عفونت‌هایی نظیر تب روماتیسمی یا سندرم کارسینوئید می‌توانند این اختلال را ایجاد کنند.

تنگی دریچه ریوی چیست؟

تنگی دریچه ریوی به بیماری‌ گفته می‌شود که به دلیل باریک شدن ورودی دریچه ریوی رخ می‌دهد. تنگی دریچه ریوی جریان خون از محفظه پایینی سمت راست (که بطن خوانده می‌شود) به شریان‌های ریوی را محدود می‌کند و بدین ترتیب خون کمتری به ریه‌ها فرستاده می‌شود.

تنگی دریچه ریوی چگونه بر بدن بیمار تاثیر می‌گذارد؟

وقتی جریان خون از قلب به شش دچار مشکل شود، بطن راست با شدت بیشتری کار می‌کند. افزایش شدت فعالیت بطن راست می‌تواند برای این بخش و بخش‌های دیگر قلب مشکل ساز شود. این مسئله ماهیچه قلب را ضخیم تر می‌کند. عارضه ای که با عنوان هایپرتروفی شناخته می‌شود. هر چه انسداد ایجاد شده بزرگتر باشد، بطن راست ضخیم تر می‌شود.‌ هایپرتروفی خفیف معمولا مشکلی برای بیماران ایجاد نمی‌کند، اما در موارد شدید برای بیماران خطرساز می‌شود.

در این بیماری اگر انسداد شدید درمان نشود، عملکرد بطن راست ضعیف می‌شود. این موضوع می‌تواند به آریتمی (ضربان قلب نامنظم)، از دست دادن انرژی و تحلیل رفتن مایعات بدن بیانجامد. اگر فشار سمت راست قلب زیاد باشد، خون آبی یا بدون اکسیژن می‌تواند به دهلیز چپ منتقل شود. در این شرایط، خون بدون اکسیژن با خون اکسیژن دار و قرمز مخلوط می‌شود و در نتیجه این فعل و انفعالات بیمار دچار کبودی یا سیانوز می‌شود.

علت ابتلا به تنگی دریچه ریوی

این مشکل زمانی رخ می‌دهد که دریچه ریوی به شکل مناسبی شکل نگرفته باشد. شکل گیری این بخش بدن در هشت هفته ابتدایی رشد جنین اتفاق می‌افتد. هنوز علت این شکل گیری ناقص مشخص نیست، و در بیشتر موارد به طور شانسی رخ می‌دهد.

تنگی شریان ریوی یک عارضه قلبی مادرزادی محسوب می‌شود، این بدان معنی است که این عارضه در زمان تولد فرد را همراهی می‌کند. به بیان دیگر، این عارضه بیشتر از این که یک بیماری باشد، یک ناهنجاری محسوب می‌شود. تنگی شریان ریوی معمولا به همراه عارضه‌های قلبی مادرزادی دیگر ظاهر می‌شود. نمونه‌هایی از این عارضه‌های مادرزادی عبارتند از:

• تترالوژی فالوت
• آترزی ریوی
• تنگی دریچه ریه ناشی از تنه مشترک شریانی (ترانکوس آرتریوس)
• مجرای شریانی باز (پتنت داکتوس آرتریوس)

علائم تنگی دریچه ریوی

تنگی دریچه خفیف هیچ علائم مشهودی را به همراه ندارد. در مواردی که شدت بیماری اندکی بیشتر می‌شود، بیمار بعضی از علائم زیر را تجربه می‌کند:

• لرزش قلب
• تحمل کم فعالیت بدنی
• خستگی
• بی هوش شدن
• تنگی نفس
• درد در قفسه سینه یا تپش شدید قلب

علائم تنگی دریچه ریوی در کودکان

کودکان مبتلا به این مشکل معمولاً بدون علامت و در سلامت کامل هستند. به طور معمول پزشکان اولین اثر این بیماری را به صورت لرزش قلب تشخیص می‌دهند. برای کودکانی که از درجات خفیف یا متوسط این تنگی دریچه رنج می‌برند، پزشکان به راحتی قادر به تشخیص لرزش قلب هستند و البته به غیر از تشخیص پزشکی هیچ علائم دیگری برای شناسایی بیماری وجود نخواهد داشت.

هنگامی که دریچه ریوی در کودکان به سختی مسدود شود (این موضوع در نوزادان شدیدتر است)، بطن راست نمی‌تواند خون کافی به شریان ریوی وارد کند و بدین ترتیب توازن و میزان اشباع اکسیژن طبیعی در خون به هم می‌خورد. در این شرایط، خون آبی از بطن راست خارج می‌شود و از دهلیز راست وارد دهلیز چپ می‌شود. در نوزادان، خون از طریق ارتباط (سوراخ) میان محفظه‌های قلب (که در قلب نوزادان وجود دارد و هنوز در حال تغییر است)، جابجا می‌شود. نوزاد مبتلا به نوع شدید این مشکل قلبی، درگیر موقعیتی اورژانسی است که نیازمند درمان فوری است. در این شرایط از بالون زدن یا جراحی برای رفع مشکل نوزاد استفاده می‌شود.

در کودکان بزرگتر، نوع شدید تنگی این دریچه می‌تواند باعث خسته شدن غیرعادی کودک یا تنگی نفس در زمان فعالیت فیزیکی شود. در این سنین، شدت این مشکل قلبی به ندرت باعث نارسایی بطن راست یا مرگ ناگهانی می‌شود.

درمان تنگی دریچه ریوی

در این بیماری، زمانی که فشار بطن راست بالا باشد قطعا نیازمند درمان خواهد بود (وجود یا عدم وجود علائم در این شرایط اهمیتی ندارد). فشار بالای بطن راست می‌تواند باعث بزرگ شدن قلب و یا نارسایی قلبی شود.

خبر خوب این است: افرادی که از نوع خفیف تنگی شریان ریوی رنج می‌برند می‌توانند عملکرد قلب مناسبی داشته باشند. با این وجود، بسته به این که شدت تنگی دریچه به چه میزان باشد، دریچه می‌تواند تعمیر یا جایگزین شود. این موضوع به وسیله عمل جراحی یا روال‌های درمانی غیرتهاجمی انجام می‌شود.

تنگی دریچه ریوی خفیف و بعضی از انواع متوسط این بیماری ممکن است به درمان نیازی نداشته باشند. در نقطه مقابل، انواع شدید و بحرانی همواره نیازمند درمان هستند. تنگی دریچه بحرانی در نوزادان موضوع مرگ و زندگی است. اگر فردی با این بیماری متولد شود، به صورت فوری نیازمند درمان خواهد بود.

جراحی تنگی دریچه ریوی در سال ۱۹۴۸ توسط دکتر بروک طراحی و اجرا گردید. از آن زمان، درمان، زندگی و کیفیت زندگی بیماران دچار این عارضه بهبود یافته است. امروزه از درمان ولووپلاستی با بالون در آزمایشگاه کاتتریزاسیون قلبی استفاده می‌شود تا بدین ترتیب انسداد ناشی از تنگی دریچه برطرف شود. به طور معمول از جراحی برای درمان دریچه‌های آسیب دیده و بیماران درگیر ناهنجاری‌های قلبی دیگر استفاده می‌شود (کسانی که به همراه مشکل تنگی دریچه مشکلات دیگری نیز دارند). هر دو این روش‌ها در حذف انسداد موفقیت آمیز بوده اند.

 چه کسانی در معرض تنگی دریچه ریوی هستند؟

تنگی دریچه ریوی در میان بزرگسالان نادر است، این بیماری اغلب به واسطه نواقص مادرزادی ایجاد می‌شود و در بسیاری موارد عارضه قلبی مادرزادی نیز خوانده می‌شود. موارد متوسط یا سخت تنگی دریچه ریوی در اغلب موارد در زمان کودکی و با شنیده شدن لرزش قلبی تشخیص داده می‌شوند.

انواع تنگی دریچه ریوی

تنگی این دریچه بر اساس موقعیت و شدت مشکل دسته بندی می‌شود که عبارتند از:

تنگی دریچه والوار

شایع ترین نوع این بیماری محسوب می‌شود. در این حالت، تنگی دریچه ریوی گنبدی شکل است و ورودی دریچه باریک شده است. برگچه‌های دریجه در این حالت به هم چسبیده اند. اگر برگچه‌ها ضخیم باشند، این مشکل با نام دریچه دیسپلاستیک (تغییر شکل داده) خوانده می‌شود. تنگی والوار ریوی می‌تواند به تنهایی یا به همراه بیماری‌های مادری زادی قلبی دیگر برای بیماران رخ دهد. در این حالت بیماری‌هایی نظیر تترالوژی فالوت یا جابجایی شریان‌های اصلی رایج هستند. این بیماری می‌تواند بخشی از یک سندرم ژنتیکی باشد (برای مثال در سندرم نونان این بیماری رخ می‌دهد).

تنگی دریچه ساب ولوار

زمانی که ماهیچه زیر دریچه ریوی ضخیم شود، این بیماری تنگی دریچه ساب ولوار (زیر دریچه ای) خوانده می‌شود. این بیماری به دلیل وجود ماهیچه‌های اضافی در بطن راست رخ می‌دهد.

تنگی دریچه سوپراولوار

تنگی دریچه سوپراولوار (بالای دریچه)، زمانی رخ می‌دهد که شریان ریوی در بالای دریچه ریوی باریک می‌شود. در این جا ممکن است بیش از یک ناحیه از شریان باریک شده باشد. این بیماری می‌تواند به همراه سندرم‌های ژنتیکی نظیر ویلیامز یا سندرم آلاژیل رخ دهد.

تقسیم بندی دیگر

همچنین تنگی این دریچه قلب به صورت خفیف، متوسط، سخت یا بحرانی نیز تقسیم بندی می‌شود. در بعضی موارد تنگی متوسط پیشرفت نمی‌کند. آگاهی از شدت تنگی این دریچه قلب به پزشک کمک می‌کند درمان مناسب بیمار را مشخص کند. برای تعیین شدت بیماری از اکوکاردیوگرام استفاده می‌شود. هر چه فشار از بطن راست به شریان ریوی بیشتر باشد، شدت بیماری نیز بیشتر خواهد بود.

دکتر سپیده پزشکی، متخصص قلب و عروق و فلوشیپ بیماری‌های مادرزادی از سوئیس