نارسایی قلب به معنى از كار افتادن قلب نیست بلكه به معنى كمتر بودن قدرت پمپاژ خون توسط قلب از حالت نرمال است. یکی از راه های جلوگیری از نارسایی قلبی، کنترل شرایطی که باعث این می‌شوند مانند بیماری عروق کرونر ، فشار خون بالا ، دیابت و یا چاقی.

نارسایی قلب چیست؟

هنگام نارسایی قلبی، خون با سرعت كمتری از قلب پمپ میشود و درنتیجه فشار روی قلب افزایش پیدا میكند و قلب قادر به رساندن خون اكسیژن دار به سایر نقاط بدن نخواهد بود. در نارسایی قلبی حجم عضله قلب با كشیده تر شدن و یا سفت و زخیم شدن تلاش میكند تا مقدار بیشترى خون در خود براى پمپاژ جاى دهد كه باعث افزایش جریان خون در بدن میشود ولی در نهایت این فشار مضاعف باعث از كار افتادگی قلب خواهد شد. نارسایی قلب ممكن است باعث احتباس مایعات بدن و نمك در كلیه شده و باعث ناكارآمدی آن شوند.

اگر این احتباس در اعضایی مثل دست ها و بازوها رخ دهد بدن در اصطلاح ورم میكند و در این شرایط به این واقعه نارسایی احتقانی قلب (Congestive Heart Failure) گفته میشود.
نارسایی قلب جزو امراض پرهزینه و مهلک است. در کشورهای توسعه‌یافته حدود دو درصد از بزرگسالان دچار نارسایی قلبی هستند و در افراد بالای ۶۵ سال، این عدد بین ۶ تا ۱۰ درصد افزایش می‌یابد. در سال بعد از تشخیص این بیماری، خطر مرگ حدود ۳۵ درصد است و بعد از آن هر ساله این میزان کمتر از ده درصد کاهش می‌یابد. این میزان خطر مشابه بعضی از انواع سرطان است. پس مهمترین مساله در این بیماری تشخیص به موقع و کنترل آن خواهد بود. 

انواع نارسایی قلبی

نارسایی قلبی به دو دسته کلی زیر تقسیم می‌شوند:

 ناکارآمدی سیستولی قلب

 ناکارآمدی سیستولی قلب و یا مشکل در جریان خون خروجی قلب زمانی به وجود می آید که ماهیچه قلب با توان کافی کار نکند که باعث انتقال کمتر خون اشباع شده توسط اکسیژن به بدن میشود.

ناکارآمدی دیاستولی قلب

ناکارآمدی دیاستولی قلب و یا مشکل جریان خون ورودی قلب زمانی به وجود می آید که جریان ورودی قلب به دلیل زخیم یا سفت شدن ماهیچه آن به درستی کار نمیکند و خون کمتری به حجم قلب وارد میشود اما مشکلی در پمپاژ خون به سایر نقاط بدن وجود ندارد.

‎برای افتراق این دو موضوع از دستگاه اکو قلبی استفاده میشود و میزان کارکرد قلب توسط معیار ای-اف (Ejection Fraction) نشان داده میشود. در واقع ای-اف معیاری برای کارکرد کارآمد قلب است.

علائم نارسایی قلبی

نارسایی قلب می تواند مزمن باشد و یا ممکن است به طور ناگهانی شروع شود.

علائم و نشانه های نارسایی قلبی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تنگی نفس هنگام ورزش یا هنگام دراز کشیدن
• خستگی و ضعف
• تورم (ورم) در پاها ، مچ پا و پا
• ضربان قلب سریع یا نامنظم (تاکی کاردی)
• کاهش توانایی ورزش
• سرفه مداوم یا خس خس کردن با خلط خونی سفید یا صورتی
• نياز به ادرار شبانه
• تورم شکم (آسیت)
• افزایش وزن بسیار سریع از احتباس مایعات
• عدم اشتها و حالت تهوع
• مشکل در تمرکز یا کاهش هوشیاری
• تنگی شدید نفس و سرفه کردن ناگهانی و مخاط صورتی رنگ گلو
• درد سینه اگر نارسایی قلبی شما در اثر حمله قلبی ایجاد شود

 تشخیص نارسایی قلب

دكتر شما ممکن است چندین سوال در مورد علائم و تاریخچه پزشکی شما جهت کشف بیماری نارسایی قلبی مطرح کند مانند سابقه بیماریهای عروق کرونری قلب در خانواده و یا خود فرد، سوابق آنژین یا تورم گلو، دیابت، بیماریهای دریچه‌ای قلب، فشار خون همچنین مصرف الکل، سیگار و مواد مخدر و حتی داروهای مصرفی جهت درمان سایر بیماریها.

ممکن است جهت تشخیص بیماری ار تست ورزش و یا آزمایشات دیگری به قرار زیر انجام گردد:

آزمایش خون

آزمایش خون جهت تشخیص بیماریهای کلیوی، تیروئیدی و اندازه گیری میزان کاسترول و یا کم خونی.

آزمایش خون نوع دوم (بی-ان-پی): مقدار بی-ان-پی معیاری برای نارسایی قلب است به این صورت که در نارسایی قلب پیشرفته این مقدار بالا و در نارسایی های خفیف این مقدار کم خواهد بود.

عکس اشعه ایکس از ناحیه سینه

عکس رادیوگرافی اندازه قلب در نواحی مختلف آن و میزان احتباس مایعات را در اطراف آن نشان میدهد.

انجام اکو قلب

دستگاه اکو قلب با استفاده از امواج مافوق صوت وضعیت قلب و نحوه حرکت و کارکرد آنرا نشان می دهد.

اندازه گیری ای-اف

به معنای اندازه گیری میزان کارایی پمپاژ قلب است.

نوار قلبی

انجام نوار قلبی یا ای-کی-جی: این دستگاه میزان پالس های الکتریکی قلب را نشان میدهد.

نمونه برداری از قلب

نمونه برداری از قلب جهت تشخیص میزان آسیب وارد شده به بافت قلب انجام میشود.

تست استرس

برای تشخیص بیماریهای احتمالی عروق کرونر قلب از تست استرس استفاده میشود.

غیر از این آزمایشات ممکن است تست های دیگری نیز برای تشخیص بیماری شما توسط پزشکتان انجام گیرد.

درمان نارسایی قلبی

در حال حاضر و با پیشرفت علم پزشکی انتخاب های گسترده تری نسبت به گذشته برای درمان و کنترل این بیماری وجود دارد. اولین گام در درمان نارسایی قلب جلوگیری از پیشرفت احتمالی این بیماریست که باعث کاهش احتمال مرگ و نیاز به مراقبت های پیشرفته پزشکی برای بیمار میشود. کنترل پیشرفت بیماری موجب کمتر شدن علائم بیماری و افزایش کیفیت زندگی بیمار میشود. با توجه به مراحل این بیماری، درمان‌های زیر توصیه می‌شود: 

مراحل نارسایی قلب

در سال ۲۰۰۱ انجمن قلب آمریکا با همکاری کالج قلب آمریکا مراحل نارسایی قلبی را تعریف کردند. این مراحل که در سال ۲۰۰۵ نیز به روز شد به ما کمک میکند تا پیشرفت این بیماری را تحت نظر بگیریم و درمان مناسب با آن را انتخاب کنیم که در ادامه این مراحل چهارگانه را معرفی خواهیم کرد.

سطح اول

افرادی که در معرض ریسک بالای نارسایی قلب پیشرفته در آینده هستند:

– افراد دارای فشار خون بالا

– دیابتی ها

– افراد دارای بیمارهای عروق کرونری قلب

– افراد با سابقه سوء مصرف الکل

– افراد با سابقه تب روماتیسمی

– افراد با سابقه فامیلی بیماری‌های کاردیومیوپاتی (بیماریهای عضله ای قلب)

– افراد دارای سندرم متابولیک (مجموعه علائمی مثل چاقی شکمی، چربی بالا، تریگلسرید بالا و … )

– افراد با سابقه شیمی‌درمانی و مصرف داروهای زیان آور برای قلب

درمان سطح اول

– ورزش منظم

– ترک سیگار

– درمان فشار خون

– درمان چربی خون

– ترک مصرف الکل و مواد مخدر

– مصرف داروی بازدارنده آنزیم تنگ کننده عروق (مثل کاپتوپریل) برای افراد دارای دیابت بالا، دارای بیماری عروق کرونر، فشار خون بالا و سایر بیماریهای قلبی

– مصرف داروی بتا-بلاکر (مانند پروپرانولول و اتنلول) برای افراد با فشار خون زیاد و سابقه سکته قلبی

سطح دوم

بیماران با مشکل سیستولی (مشکل در جریان خروجی قلب) که دارای علائم زیر هستند:

• تنگی نفس
• خستگی و بی حالی
• عدم توانایی انجام فعالیت

درمان سطح دوم

•  انجام همه اقدامات سطح اول
•  همه بیماران باید داروهای بازدارندهACE و بتا-بلاکر دریافت کنند.
•  تجویز داروهای مدر در صورت ادامه علائم
•  تجویز یک بازدارنده آلدوسترون مثل سیپرونوراکتون
•  محدود کردن نمک در رژیم غذایی
•  کاهش وزن
•  منع مصرفداروهایی که منجر به بدحالی بیمار میشودپ
•  درمان بوسیله باطری پالس دهی قلب (CRT)
•  استفاده از الکتورشوک قابل کاشت برای بیمار در برخی مواقع

سطح سوم

بیماران با مشکل سیستولی (مشکل در جریان خروجی قلب) که دارای علائم زیر هستند:

• تنگی نفس
• خستگی و بی حالی
• عدم توانایی انجام فعالیت

درمان سطح سوم

•  انجام همه اقدامات سطح اول
•  همه یماران باید داروهای بازدارنده ACE و بتا-بلاکر دریافت کنند.
• تجویز داروهای مدر در صورت ادامه علائم
• تجویز یک بازدارنده آلدوسترون مثل سیپرونوراکتون
•  محدود کردن نمک در رژیم غذایی
•  کاهش وزن
•  منع مصرف داروهایی که منجر به بدحالی بیمار میشودپ
•  درمان بوسیله باطری پالس دهی قلب (CRT)
•  استفاده از الکتورشوک قابل کاشت برای بیمار در برخی مواقع

سطح چهارم

بیمارانی که با وجود درمان مشکل سیستولی قلب (جریان خون خروجی از قلب) هنوز علائم قابل توجهی دارند

درمان سطح چهارم

• تمام درمان های سطوح قبلی
• پیوند قلب
• استفاده از دستگاه های کمک کننده پمپاژ قلب
• اعمال جراحی
• تحت نظر بودن دائمی کلینیکی و بیمارستانی

بالا بردن کیفیت زندگی مبتلایان به نارسایی قلب

برای بالا بردن کیفیت زندگی این بیماران راهکارهای زیر توصیه می‌شود:

رژیم غذایی سالم

– مصرف سدیم (نمک) کمتر از ۲ گرم در روز

– مصرف غذاهای با فیبر بالا

– پرهیز از مصرف غذاهای بسیار شیرین، کلسترول بالا و چربی ترانس بالا

– کاهش دریافت مقدار کالری روزانه دریافتی برای افراد با وزن بالا

ورزش

ورزش منظم و همچنین پرهیز از فعالیت بدنی بسیار زیاد

جلوگیری از عفونت ها

مانند تجویز واکسن آنفولانزا

مصرف منظم داروها

مصرف داروها به صورت منظم و طبق نظر پزشک

تحت نظر روانشناس بودن

به دلیل کاهش توان فعالیت های روزانه در این بیماران بسیار مهم است که با افزایش روحیه و عضویت در گروههای اجتماعی مناسب از عوارض روحی این بیماری جلوگیری گردد.

دکتر سپیده پزشکی، متخصص قلب و عروق و فلوشیپ بیماری‌های قلبی مادرزادی از سوئیس