دستگاه کمکی بطن چپ (LVAD) و راست (RVAD) دو نوع اصلی هستند، که چنانچه از هر دو نوع به‌طور همزمان استفاده شود، دستگاه کمکی بطن دوطرفه (BIVAD) نامیده خواهد شد.
دستگاه کمکی بطن چپ پرکاربردترین نوع است که پمپاژ خون در آئورت را تسهیل می‌کند. آئورت بزرگ‌ترین سرخرگی است که خون سرشار از اکسیژن را از قلب به بخش‌های مختلف بدن می‌برد؛ اما دستگاه کمکی بطن راست معمولاً برای حمایت کوتاه مدت از بطن راست پس از جراحی مربوط به دستگاه کمکی بطن چپ یا دیگر جراحی‌های قلب به‌کاربرده می‌شود. RVAD به بطن راست کمک می‌کند تا خون را به سرخرگ ریوی یعنی سرخرگی پمپاژ کند که خون را برای گرفتن اکسیژن از قلب به ریه‌ها می‌برد.
دستگاه کمکی بطن دوطرفه در صورتی استفاده می‌شود که عملکرد هر دو بطن در حدی نباشد که نیازهای بدن را تأمین کند. دیگر روش درمان این عارضه، قلب مصنوعی کامل یعنی وسیله‌ای است که جایگزین بطن‌ها می‌شود.
دستگاه کمکی بطن قلب دو طراحی اصلی دارد. دستگاه در طراحی از روی پوست دارای پمپ و منبع نیرویی است که خارج از بدن قرار می‌گیرد؛ لوله‌ها پمپ را از راه سوراخ‌های کوچک موجود در شکم به قلب متصل می‌کنند. این نوع دستگاه برای استفاده کوتاه‌مدت یا پس از جراحی مناسب است.
اما در دستگاه کار گذاشته کمکی بطن قلب، پمپ در داخل بدن و منبع نیرو خارج از بدن قرار می‌گیرد. کابلی پمپ را از طریق سوراخ کوچک ایجاد شده روی شکم به منبع نیرو وصل می‌کند. این دستگاه کار گذاشته‌شده در داخل بدن عمدتاً برای بیماران منتظر جراحی پیوند قلب استفاده دارد یا به‌عنوان راه‌حلی درازمدت برای بیمارانی مطرح می‌شود که نمی‌توانند پیوند قلب را انجام دهند.
دلایل و موارد استفاده از دستگاه کمکی بطن قلب
نقص عملکرد قلب به دلیل ابتلا به بیماری‌های قلبی می‌تواند دلیل مناسبی برای استفاده از این دستگاه باشد، چراکه این بیماری‌ها اجازه نمی‌دهند خون کافی در بدن پمپاژ شود.
دستگاه کمکی بطن قلب در موارد زیر به کمک قلب می‌آید:
- پس از جراحی تا زمان بهبود یافتن قلب
- در زمان انتظار برای عمل جراحی پیوند قلب
- امکان‌پذیر نبودن انجام عمل پیوند قلب. این دستگاه در قالب راهکاری درازمدت عملکرد قلب را بهبود می‌بخشد.
دستگاه‌های کمکی بطن کوتاه‌مدت
دستگاه کمکی بطن قلب جریان خون و عملکرد قلب را برای مدتی کوتاه پیش از، در طول یا پس از جراحی قلب تا زمان بهبود یافتن قلب ارتقاء می‌بخشد. به‌علاوه در صورت ابتلا به عارضه‌های شدیدی مانند نارسایی قلبی، آریتمی‌های بطنی یا شوک کاردیوژنیک (قلبی) نیز ممکن است پزشک استفاده کوتاه‌مدت از این دستگاه را پیشنهاد دهد.
دستگاه‌های کمکی بطن درازمدت
پزشک در صورت نارسایی قلبی و در مدت پیش از عمل جراحی پیوند قلب، استفاده از این دستگاه را توصیه می‌کند. چنانچه داروهای نارسایی قلبی مؤثر نباشد، این دستگاه بیمار را زنده نگه می‌دارد و کیفیت زندگی‌اش را در مدت انتظار برای اهدا قلب بهبود می‌بخشد.
چگونگی انجام جراحی مربوط به دستگاه کمکی گردش و پمپاژ بطن قلب
جراحی دستگاه کمکی بطن معمولاً ۴ تا ۶ ساعت طول می‌کشد. این عمل مشابه دیگر جراحی‌های باز قلب است.
بیمار پیش از جراحی داروهایی را دریافت می‌کند تا به خواب رود و کوچک‌ترین ناراحتی و دردی را در طول عمل حس نکند. علائم حیاتی، مانند ضربان قلب، فشارخون، میزان اکسیژن و تنفس، در طول جراحی کنترل می‌شود.
لوله تنفسی از راه گلو به داخل ریه‌ها هدایت می‌شود و به دستگاه تهویه کمک‌کننده به تنفس متصل می‌گردد.
جراح برشی را در قفسه سینه ایجاد می‌کند و پس از بریدن استخوان سینه، قفسه سینه را باز می‌کند تا به قلب دسترسی داشته باشد.
گاهی در طول جراحی قلب بیمار با استفاده از دارو متوقف می‌شود، تا جراح بتواند عمل بهتری را روی قلب ثابت انجام دهد. دستگاه بای پس قلب ـ ریه، خون سرشار از اکسیژن را در طول جراحی در بدن به جریان می‌اندازد. شماری از جراحی‌های مربوط به دستگاه کمکی بطن چپ قلب بدون متوقف کردن قلب و استفاده از دستگاه بای پس قلب ـ ریه انجام می‌شود.
دستگاه قلب ـ ریه پس از اتصال یافتن دستگاه کمکی بطن قلب خاموش می‌شود و دستگاه کمکی شروع به کار می‌کند تا جریان خون را بهبود ببخشد و مسئولیت عملکرد پمپاژ قلب را به عهده بگیرد.
مراقبت پس از جراحی مربوط به دستگاه کمکی گردش و پمپاژ بطن قلب
دوران بهبود در بیمارستان
دوران بهبود پس از این جراحی وابستگی کامل به عارضه پیش از جراحی دارد.
بیمار پس از به هوش آمدن در بخش مراقبت‌های ویژه (آی سی یو) بستری می‌شود و مایعات و مواد مغذی را از طریق سرم دریافت می‌کند. به‌علاوه برای تخلیه ادرار لوله‌ای در مثانه و برای خارج شدن خون و مایعات لوله‌هایی در قفسه سینه و قلب قرار داده می‌شود.
بیمار پس از چند روز، بسته به میزان بهبود، به بخش منتقل می‌شود و پرستاران دارای تجربه در زمینه استفاده از این دستگاه، از ایشان مراقبت می‌کنند.
دارو
بیمار پس از جراحی باید مراقب نشانه‌های عفونت، مانند التهاب اطراف محل دستگاه، ترشح مایع از محل خروج لوله‌ها یا سیم از پوست یا تب، باشد و به‌مجرد رویارویی با چنین نشانه‌هایی با پزشک تماس بگیرد.
بیمار گاهی پیش از جراحی و چند روز پس از آن آنتی بیوتیک مصرف می‌کند تا احتمال بروز عفونت کاهش یابد.
پزشکان در اکثر موارد داروهای ضد لخته شدن خون، مانند وارفارین یا آسپرین، تجویز می‌کنند.
عوارض دستگاه كمكي قلب
استفاده از این دستگاه ممکن است عوارض جدی‌ای را به دنبال داشته باشد که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- لخته شدن خون
- خونریزی
- عفونت
- نقص کارکرد دستگاه
- نارسایی بطن راست، یکی از عوارض احتمالی استفاده از دستگاه کمکی بطن چپ
مجله سلامتی قلب دکتر سپیده پزشکی متخصص قلب و عروق و فلوشیپ بیماری های مادرزادی قلب و CMRI از سوئیس
آدرس مطب: تهران، صادقيه، آيت ا… كاشاني، ساختمان پارسا، پلاك٧١، واحد٩
تلفن جهت نوبت گیری:
تلفن:02144032023
همراه:09390942494